Yeni dünya düzenine “kural temelli ilişkiler” deniliyordu; ülkeler “dışlanmamak” için bu kurallara uygun davranıyorlardı. Ancak, bu ilişkiler kümesi o kadar karmaşık bir hale geldi ki, ülkelerin yaptıkları yanlarına kalıyordu. Kınamalar bile yasak savma cinsindendi.
Kurallara bağlı düzen ve normlar, Trump öncesinde de düzgün işlemiyordu. ABD ve Batı’nın işine geldiği sürece böyle bir düzen varmış gibi görünüyordu. Gelmeyince, o kuralları koyanlar etrafından dolanmanın yollarını buluyordu.
Trump, bu “usturuplu davranma” nezaketini kaldırdı. Artık kurallara bir kulp takma gereği bile duymuyor. Kural-temelli ilişkinin zıddı, “orman kanunları” düzendir. Trump, blöf yapmadığını ve gerçekten bu yönde ilerlediğini gösteriyor.
“American Exceptionalism” (Amerika’nın benzersiz ve üstün olduğu görüşü) anlayışının artık bittiği ve “American Supremacy” (Amerika’nın dünyaya her an müdahale edebilmesi) tanımının sona erdiği ileri sürülse de, bu henüz sahada test edilmedi.
Bugün ABD’nin başında, göreve başladığı ilk üc haftada anayasal ilkeleri açıkça çiğneyebileceğini gösteren bir başkan var. Trump, “Güvenliğimiz için gerekli” diyerek bir NATO ülkesinin topraklarını ilhak edebilir, “Bizim olmasında fayda var” diyerek bir deniz kanalına el koyabilir. Kurallara lafta bile saygı göstermeyeceği açıktır.
ABD’nin NATO büyükelçiliğini yapmış, Chicago Küresel İşler Konseyi başkanı Ivo Daalder, Trump’ın ancak Amerikan mahkemeleri ve federal savcılarla yargıçlar tarafından durdurulabileceğini söylüyor.
Trump, Elon Musk’a “Hükümet Verimliliği Bakanlığı” (DOGE) kurma izni verdi. Ancak bu bakanlık yasayla kurulmadı, Musk da bakan sayılmıyor. Yine de Trump, Musk ve ekibine bütün kamu verilerine erişim yetkisi tanıdı.
DOGE personeli, yaklaşık 2 milyon federal memurun işine son vermekle görevlendirildi. Musk, ayrıca 3 milyon federal memura, şu an emekli olurlarsa 6 ay tam maaş teklif etti. 65 bin kişi bu teklifi kabul etti.
Federal Memur Sendikası, 18 eyaletin adalet bakanı ve çeşitli dernekler, mahkemelere başvurarak Musk ve ekibinin ABD Hazine Bakanlığı bilgisayarlarına erişimini yasaklattı. Ancak bu yasak ne kadar sürecek?
Trump, başkanlık kararnameleriyle yetki verme hakkına sahip olduğuna göre, mahkemeler onu ne kadar durdurabilir? Grönland, Panama veya Gazze’yi işgal etmek için asker gönderirse Trump’a kim engel olabilecektir? Yeni dünya düzensizliğine doğru gidiyoruz.